C?ng cuộc tranh đấu đ?i quyển b?nh đẳng t?n gi?o của Phật Gi?o Việt Nam bắt đầu ở Huế với c?i chết của t?m Phật tử đ?m 8/5/1963 tại đ?i ph?t thanh, tiếp theo l? cuộc tự thi?u của H?a Thượng Th?ch Quảng Đức ng?y 11/6/1963 tại S?i G?n v? chiến dịch "nước lũ" tổng tấn c?ng ch?a chiền to?n quốc đ?m 20 rạng ng?y 21/8/1963. Ba biến cố lịch sử quan trọng của phong tr?o Phật Gi?o tranh đấu n?y dẫn đến cuộc khủng hoảng ch?nh trị trầm trọng k?o d?i nửa năm v? kết th?c bằng cuộc đảo ch?nh lật đổ ch?nh quyền của Tổng thống Ng? Đ?nh Diệm.
Khởi đầu từ lễ Phật Đản từ ng?y 8/5/1963 v? chấm dứt v?o đ?m 20 th?ng 8 năm 1963 l? cuộc tranh đấu của Phật Gi?o, tiếp sau đ? l? cuộc nổi dạy to?n diện của học sinh, sinh vi?n, v? qu?n d?n Miền Nam Việt Nam k?o d?i hơn hai th?ng được kết th?c bằng cuộc đảo ch?nh qu?n sự ng?y 1/11/1963.
Kể từ năm 1963 đến nay (2021) l? hơn nửa thế kỷ. C?c kho lưu trữ t?i liệu mật của c?c bộ Ngoại Giao, Quốc Ph?ng, v? cục T?nh b?o Trung Ương Hoa Kỳ đ? giải mật cho c?ng ch?ng v? giới nghi?n cứu được tự do tiếp cận, v?o xem hoặc truy cập điện tử, để mọi người c? thể nh?n lại một kh?c quanh của lịch sử Việt Nam một c?ch r? r?ng.
S?ch n?y được ghi theo h?nh thức bi?n ni?n sử, về c?c sự kiện từ ng?y 8/5/1963 cho tới v?i ng?y sau cuộc ch?nh biến 1/11/1963, nh?n từ ph?a ch?nh phủ Hoa Kỳ.
Như thế, qua c?c t?i liệu đ? giải mật, người đọc c? thể thấy r? r?ng cuộc đảo ch?nh 1-11-1963 nhằm lật đổ chế độ Ng? Đ?nh Diệm kh?ng khởi nguồn từ sự x?i giục của bất kỳ ngoại nh?n n?o, kể cả từ Hoa Kỳ. Điều n?y được thấy trong điện văn của Đại sứ Lodge gửi về Mỹ ng?y 30-10-1963 n?i rằng chuyện đảo ch?nh ho?n to?n nằm trong tay ph?a người Việt, c?n Mỹ kh?ng cản ngăn g? được. Cũng trong ng?y đ?, Tướng Trần Văn Đ?n hứa sẽ tiết lộ kế hoạch đảo ch?nh cho Đại sứ Lodge biết 4 giờ đồng hồ trước khi đảo ch?nh khởi động. Tuy nhi?n, v?o ng?y 1-11-1963, T?a Đại sứ Mỹ chỉ được b?o trước 4 ph?t m? th?i. L? do đơn giản l? ph?a c?c tướng l?nh đảo ch?nh e sợ bị Hoa Kỳ b?n đứng kế hoạch cho Nhu-Diệm.
Hy vọng c?c th?ng tin đ? giải mật nầy, ?t nhất l? từ ph?a Mỹ, sẽ gi?p c?c sử gia v? sinh vi?n ng?nh sử học c? th?m t?i liệu tham chiếu để thẩm định một c?ch ch?nh x?c v? đ?ng đắn về một giai đoạn bi h?ng của lịch sử nước Việt thời cận đại.
Related Subjects
History